تفاوت درمان ریشه دندان و عصب کشی با یکدیگر بسیار است و اصطلاح درمان ریشه به اشتباه جای عصب کشی دندان استفاده می‌شود. کانال ریشه یا root canal بخشی از دندان است که حاوی بافت عصبی، رگ‌های خونی و سلول‌های دیگری است که در این قسمت جمع شده‌اند. درمان یا جراحی ریشه دندان در اصطلاح انگلیسی root canal treatment نامیده می‌شود. عصب کشی با اصطلاح بین‌المللی درمان اندودنتریک (Endodontric therapy)، یا درمان اندو یا شناخته می‌شود.
تفاوت درمان ریشه دندان و عصب کشی
درمان اندو به طور تخصصی به درمان مشکلات پالپ دندان می‌پردازد. برای درک بهتر درمان ریشه دندان، بهتر است با آناتومی دندان بیشتر آشنا شوید. در داخل دندان، زیر قسمت سفید رنگ مینای دندان (enamel)، لایه‌ای قرار دارد که عاج (dentin) نامیده می‌شود. در قسمت پایینی عاج، پالپ قرار گرفته است. پالپ (pulp) شامل رگ‌های خونی، اعصاب و بافت اتصال دهنده است که هنگام رشد بافت سخت اطراف دندانها را هنگام رشد در بر می‌گیرد.
پالپ از قسمت روکش یا تاج دندان خارج شده و به نوک ریشه دندان میرید. دقیقا همین قسمت به بافت احاطه‌کننده ریشه دندان متصل می‌شود. پس پالپ در فرایند رشد و پیداش دندان ها حائز اهمیت است.
حال اگر مراحل رشد و نمو دندان به پایان برسد، دندان می‌تواند بدون پالپ باقی بماند؛ چون در این حالت توسط بافتی که آن را احاطه کرده تغذیه می‌شود. پس اندو و عصب کشی یکی هستند.
عصب کشی در چه حالتی ضروری است؟
هنگامی که پالپ یا بافت نرم داخل ریشه کانال ملتهب یا عفونی شود، به عصب کشی نیاز است. این التهاب و عفونت دلایل متنوعی دارد:
- پوسیدگی عمقی
- انجام درمان‌ها و جراحی‌های مکرر روی دندان
- شکستگی یا خراشیدگی یا لب پریدگی دندان
- ضربه شدید به دندانها
- آسیب غیر قابل مشاهده به پالپ دندان
اگر التهاب یا عفونت پالپ درمان نشود موجب آبسه و درد می‌شود.
برای اطلاع از مزایا و معایب عصب کشی دندان کلیک کنید.
علائمی نیاز به عصب کشی
برخی از علائم نیاز دندان به عصب کشی حاکی از وجود مشکلاتی است ، مشکلاتی از قبیل:
- حساسیت طولانی به گرما، سرما، لمس یا برخورد دندان‌های دیگر، زبان و غذا به دندان
- تغییر رنگ دندان
- تورم، خشکی و حساسیت در غدد لنفاوی، لثه و استخوان فک
روش انجام عصب کشی دندان
دندانپزشک جراح ابتدا پالپ عفونی یا ملتهب را ضدعفونی کرده و داخل ریشه کانال را با دستگاه بسیار باریک و خاصی می‌تراشد. سپس با استفاده از مواد خاصی آن را پر کرده و می‌پوشاند. در مرحله بعد، نوبت به ترمیم دندان می‌رسد. در این حالت به خوبی از دندان مراقبت شده و دندان به کارایی قبلی خود بازمی‌گردد.
فرآیند عصب کشی
عصب کشی در یک یا نهایتا دو جلسه قابل انجام است و مراحل زیر را شامل می‌شود:
- دندانپزشک از دندان عکسبرداری کرده سپس بی‌حسی موضعی تزریق می‌کند.
- بعد از اثرکردن بی‌حسی، دندانپزشک از یک لایه محافظ برای پوشاندن باقی دندانها استفاده می‌کند. بدین ترتیب، در طی انجام جراحی یا کار روی دندان، تمرکز دندانپزشک افزایش یافته و عفونت هم به سایر دندانها منتقل نمی‌شود. این پوشش همچنین دندان را از تماس با بزاق دهان حفط می‌کند. دندانپزشک یک تاج دندان را سوراخ می‌کند.
- سپس با استفاده از ابزارهای خاص، پالپ را محتویات پالپ (pulp chamber) و ریشه کانال خالی می‌کند. در این مرحله فضای جدیدی برای مواد ترمیمی باز می‌شود. این فضای خالی با ماده‌ای به نام گاتا پرکا پر می‌شود. این ماده حالت خمیری، ارتجاعی و خاصیت ضدباکتریایی دارد. گاتا پرکا برای اطمینان از پوشش کامل ریشه دندان استفاده می‌شود.
- دندانپزشک پیش از جایگذاری و ادامه مراحل ترمیم، گاتا پرکا را با ماده پرکننده جایگزین می‌کند. در همان جلسه یا جلسه بعد، برای مراقبت از مواد و حفظ کارایی، روکش یا تاج مصنوعی قرار داده می‌شود. اگر دندان ساختار و کارایی لازم را نشان ندهد دندانپزشک تا گرفتن بهترین نتیجه ممکن به ترمیم ادامه می‌دهد.
روش اپیکواکتومی یا جراحی ریشه دندان
در این فرایند جراحی، دندانپزشک بافت لثه نزدیک به دندان را باز می‌کند. سپس با بررسی استخوان زیرین دندان و لثه، بافت ملتهب را از بین می‌برد. انتهای ریشه دندان هم در این فرایند جدا می‌شود.
سپس از یک ماده پرکننده سازگار با بافت بدن جهت پوشاندن انتهای ریشه کانال استفاده می‌شود. این ماده پرکننده داخل فضای ریشه دندان قرار می‌گیرد، سپس با استفاده از بخیه روند درمان بافت را تسریع می‌کنند.
پس از چند ماه، استخوانی که ریشه را احاطه کرده بود کاملا التیام می‌یابد؛ اگر ضایعه بافتی بزرگ باشد التیام ممکن است تا یک سال زمان ببرد. در برخی از موارد، تورم با جراحی مجدد و خارج کردن دندان بهبود می‌یابد.
روش‌های مختلف جراحی دندان
- تقسیم دندان به دو نیمه
- بازسازی ریشه آسیب‌دیده دندان
- خارج کردن یک یا چند ریشه دندان
این روش‌های جراحی برای احیای دندان به کار می‌روند. دندانپزشک جراح پیش از معالجه درباره روش های درمانی پیش رو با شما صحبت خواهد کرد.
روش های جایگزین جراحی ریشه دندان
در اغلب موارد تنها راه جایگزین جراحی ریشه دندان، خارج کردن دندان است. دندان خارج‌شده در ادامه توسط ایمپلنت، پل و یا دندان مصنوعی متحرک جایگزین می‌شود. البته این روش‌ها نیازمند جراحی روی دندان سالم هستند، عصب کشی معمولا از لحاظ هزینه به‌صرفه‌تر است.
تفاوت هزینه های درمان ریشه دندان با هزینه عصب کشی
جلسات درمانی ریشه دندان طولانی‌تر بوده و تعداد بیشتری دارند. درمان ریشه دندان به تخصص و دقت بیشتری نیاز دارد. از این رو می‌توان گفت هزینه جلسات درمانی ریشه دندان سنگین‌تر و بیشتر هستند.
برای مشاوره با بهترین متخصص و مرکز عصب کشی دندان در پاسداران تهران کلیک کنید.
سوالات متداول
1. آیا جراحی ریشه دندان درد دارد؟
بی‌حسی موضعی فرآیند جراحی را راحت‌تر می‌کند. البته کمی تورم و احساس ناخوشایند در طی جراحی طبیعی است اما به قدری نیست که باعث آزار بیمار شود. دندانپزشک برای تسهیل معالجه از آرامبخش استفاده می‌کند و دستورالعمل‌های لازم را در اختیار او قرار می‌دهد.
اگر پس از جراحی، درد طولانی مدت با بیمار باقی ماند بهتر است سریعا با مطب تماس حاصل فرماید.
2. آیا عصب کشی دندان درد دارد؟
عصب کشی درمان برای رفع درد ناشی از التهاب و عفونت به کار می‌رود؛ پس خود عصب کشی دردناک نیست. از سوی دیگر، پیشرفت روزانه تکنولوژی، روش‌های بیهوشی و دستگاه‌های پزشکی، بیماران درد بسیار کمی را حین معالجه گزارش کرده‌اند.
در روزهای ابتدایی عصب کشی، بیمار ممکن است درد جزئی زا احساس کند، به خصوص اگر به علت درد یا عفونت به مطب مراجعه کرده باشد. برای رفع این درد میتوایند از مسکن استفاده کنید. توجه به راهکارهای دندانپزشک هم می‌تواند کمک زیادی به بیمار کند. در صورت احساس درد شدید بعد از چند روز متوالی با دندانپزشک خود تماس بگیرید.
3. آیا عصب کشی روی همه دندانها قابل انجام است؟
اگر آسیب به دندان شدید نباشد یا دسترسی به ریشه کانال امکان‌پذیر باشد، می‌توان روی دندان عصب کشی انجام داد. وجود برخی مشکلات هم امکان انجام و موفقیت عصب کشی را به حداقل می‌رساند:
ناممکن به نظر می‌رسید. امروز با پیشرفت علم عصب کشی و روش‌های معالجه دندان، احیای دندان شدنی است. حال اگر عصب کشی پاسخگو نباشد، دندانپزشک متخصص سراغ گزینه جراحی ریشه دندان می‌رود.
4. چه زمانی دندانپزشک مجبور به جراحی ریشه دندان می گیرد؟
فرق درمان ریشه دندان با عصب کشی آیا با عکس دیجیتال می توان متوجه شد؟ در برخی موارد، وضعیت دندان به شکلی است که مشکل با عصب کشی رفع نمی‌شود و نیاز به جراحی است. این وضعیت دلایل مختلفی دارد، مثلا مخفی شدن کانال دندان و عدم تشخیص آن در عکسبرداری از دندان و یا شکستگی‌های بسیار ریز اما دردناک درون دندانها.
دندانپزشک برای درمان سطح آسیب دیده ریشه دندان و یا استخوان اطراف دندان وارد عمل می‌شود. روش‌های زیادی برای احیای دندان توسط دندانپزشکان انجام می‌شود. یکی از این روش ها اپیکواکتومی (apicectomy) یا حذف نوک ریشه دندان است.
اگر بعد از عصب کشی، التهاب و عفونت همچنان در ناحیه استخوانی دندان باقی بماند، دندانپزشک این روش را انتخاب می‌کند.
