تاریخچه ایمپلنت دندان در ایران و جهان و دندانپزشکی، تاریخ نوآوری است. این همچنین گواهی بر این است که مردم چقدر به سلامت و ظاهر لبخند خود اهمیت می‌دهند. این پیشرفت از هزاران سال پیش، آغاز شده است. برخی از اولین تلاشها برای کاشت ایمپلنت دندان به دنیای باستان باز می‌گردد. این تلاشها برای جایگزینی دندان، نشان‌دهنده تلاشی برای پر کردن فضاهای باقی مانده از دندان‌های از دست رفته در افراد زنده و مرده است.
تاریخچه ایمپلنت دندان در ایران و جهان قدمت بالایی دارد. 4000 سال پیش – در چین از گیره‌های بامبو برای پر کردن فضای خالی دندان‌های از دست رفته استفاده می‌شد. 3000 سال پیش – در مصر، یک پادشاه مصری یکی از دندان های خود را از دست داده بود برای همین یک میخ مسی را به جای دندان از دست رفته قرار داد. 2300 سال پیش – یک دندان مصنوعی آهنی در یک جسد در یک گور سلتیک واقع در فرانسه پیدا شد؛ فرض بر این است که این دندان مصنوعی پس از مرگ فرد گذاشته شده است. در مطالعه تمدن های 2000 ساله کشف عجیبی در تاریخچه ایمپلنت ایران و جهان رخ داد؛ در این مطالعات مشخص شد که زمانیکه افراد بالا رتبه و مقامات حکومتی دندان های خود را از دست میدادند به عنوان جایگزینی حفره های خالی از دندان های برده ها و حیوانات استفاده می شده است.
تاریخچه ایمپلنت دندان در جهان؛ نوآوری‌‌ها در قرن 18 و 19
در مطالعه تاریخچه ایمپلنت دندان در ایران و جهان مشخص شد که نوآوریهای عمده در دندانپزشکی و ایمپلنت دندان در دهه‌های 1700 و 1800 رخ داد. دندانپزشکان و پزشکان برای پیدا کردن یک جایگزین مناسب (دندان مصنوعی) شروع به آزمایش طلا و سایر آلیاژهای فلزی کردند. این تلاش‌های اولیه بی‌اثر بودند، زیرا بدن اغلب ایمپلنت‌های اولیه را رد می‌کرد.
ایمپلنت دندان در اوایل قرن بیستم
در دهه‌های 1930 و 1940، پزشکان برای تعمیر دندان‌های مصنوعی شروع به استفاده از پیچ‌های ارتوپدی کردند. برای تشویق استخوان به رشد در اطراف این ایمپلنت‌های اولیه، از یک طرح مارپیچ ویژه استفاده شد.
سال 1952: اکتشافات دکتر برانمارک و ایمپلنت دندان
در سال 1952، دکتر پر اینگوار برانمارک در حال مطالعه جریان خون در خرگوشها بود. در طول این مطالعه، او متوجه شد که استخوان‌های خرگوشها به محفظه‌های تیتانیومی که او داخل بدن آنها قرار داده بود، ترکیب شده است. از این طریق، دکتر برانمارک osseointegration را کشف کرد، فرآیندی که طی آن یک ایمپلنت دندان با ساختار استخوان موجود ترکیب می‌شود.
سال 1965: استفاده از اولین ایمپلنت دندان
در این مرحله مهم ترین اتفاق در تاریخچه ایمپلنت دندان در ایران و جهان رخ داد. پس از سالها تحقیق بیشتر، دکتر برانمارک اولین ایمپلنت دندان دو مرحله ای موفق تیتانیوم را در یک بیمار زنده قرار داد. ادغام این ایمپلنت دندان با بافت استخوان حدود شش ماه طول کشید و به مدت 40 سال دوام آورد. در واقع این مرحله، تولد واقعی ایمپلنت دندان است.
تیتانیوم پیشرو و پرطرفدار
با بررسی تاریخچه ایمپلنت دندان در ایران و جهان مشخص شد که دو نفر دیگر از افراد پیشگام در ایمپلنتولوژی مدرن (علم دندانپزشکی کاشت ایمپلنت‌های دندانی)، دکتر شرودر و دکتر استراومن از سوئیس بودند. آنها با فلزات مورد استفاده در جراحی ارتوپدی برای ساخت ایمپلنت‌های دندانی اقدام کردند. از اواسط دهه 1980، ایمپلنت دندان معمولی که توسط بسیاری از پزشکان دندانپزشکی استفاده می‌شد، ایمپلنت ریشه درونی بود. فاکتورهای اصلی که تعیین می‌کرد کدام سیستم ایمپلنت درونی نسبت به دیگری انتخاب می‌شود، شامل طراحی، زبری سطح، ملاحظات پروتز، سهولت قرار دادن در استخوان، هزینه‌ها و میزان موفقیت آنها در طی یک دوره زمانی بود.
دکتر تاتوم ایمپلنت omni R را در اوایل دهه 1980 معرفی کرد که دارای باله‌های افقی از آلیاژ تیتانیوم بود. دکتر Niznick ایمپلنت Core-Vent را در اوایل دهه 1980 معرفی کرد. این ایمپلنت با یک قطعه نخ همراه بود که به درگیر شدن استخوان کمک می‌کرد. او همچنین ایمپلنت Screw-Vent را ساخت که دارای پوشش هیدروکسی آپاتیت بود. این پوشش سطحی برای تطبیق سریع تر استخوان با سطح ایمپلنت دندان مورد استفاده قرار می گرفت. شرکت Core-Vent همچنین ایمپلنت Swede-Vent را طراحی کرد که از یک رابط شش ضلعی خارجی برای نگه داشتن اباتمنت استفاده می‌کرد. دکتر Niznick به توسعه سیستم‌های دیگر از جمله Bio-Vent و Micro-Vent ادامه داد.
معرفی ایمپلنت دندان جدید توسط دکتر دریسکل
پس از آن، دکتر دریسکل در دهه 1980 ایمپلنت اندوسئوس Stryker را معرفی کرد. در مطالعه تاریخچه ایمپلنت دندان در ایران و جهان مشخص شد که دو نسخه از این ایمپلنت دندان وجود دارد، یکی ساخته شده با آلیاژ تیتانیوم و دیگری با پوشش هیدروکسیل آپاتیت.
ایمپلنت IMZ که توسط دکتر کرش در اواخر دهه 1970 معرفی شد، به طور گسترده در بسیاری از کشورها در دهه 1980 مورد استفاده قرار گرفت. ایمپلنت IMZ دارای برخی ویژگی‌های متمایز بود. این ایمپلنت دارای سطح تیتانیوم برای افزایش سطح رابط و همچنین دارای یک عنصر درون متحرک برای تکرار تحرک دندان‌های طبیعی بود. شرکت Calcitek در اوایل دهه 1980 شروع به ساخت هیدروکسیل آپاتیت سرامیکی پلی کریستالی مصنوعی به نام کلسیتیت کرد. در سال 1985 سیستم ایمپلنت دندان یکپارچه را تولید کرد. سیستم ایمپلنت ITI که در سال 1985 توسط شرکت Straumann معرفی شد دارای سیلندرها و پیچ‌های پلاسما اسپری اختصاصی بود که برای قرار دادن در یک جراحی یک مرحله ای طراحی شده اند. جدیدترین نوآوریهای ایمپلنت دندانی شامل استفاده از فلوراید، آنتی بیوتیک ها، فاکتورهای رشد و لامینان است.
سطوح و پوشش‌های ایمپلنت دندان
در ادامه مطالعه تاریخچه ایمپلنت دندان در ایران و جهان مشخص شد، یکی از دلایل اصلی اصلاح سطوح ایمپلنت دندان، کاهش زمان بهبودی استئواینتگراسیون است. سطح ایمپلنت دندان تنها بخشی است که با محیط زیست در تماس بوده و منحصر به فرد بودن سطح، پاسخ را هدایت می‌کند و بر استحکام مکانیکی رابط ایمپلنت/بافت تأثیر می‌گذارد. چندین بافت سطحی متنوع از بسترهای کاشت تیتانیوم برای بهبود ادغام با استخوان آزمایش شد.
نوآوریهای ایمپلنت دندان در نیمه دوم قرن بیستم
در دندانپزشکی ایمپلنت دندان نوآوریهای بیشتری در دهه‌های پس از کشف دکتر برانمارک رخ داده است. از اشکال جدید ایمپلنت دندان برای اطمینان از پایداری مناسب ایمپلنت در هنگام قرار گرفتن استفاده شد. علاوه بر این، تکنیک‌های جدید جراحی دهان به منظور بهبودی سریعتر بیمار و افزایش پایداری ایمپلنت‌های دندان کشف شدند.
ساخت ایمپلنت‌های ماشینی
ایمپلنت‌های osseointegrated اولیه سطح ماشینکاری شده نسبتاً صافی داشتند. به آنها ایمپلنت‌های ماشینی یا تبدیل شده نیز می‌گویند. پس از تولید، این ایمپلنتها تمیز، ضدعفونی و استریل می‌شوند. بررسی میکروسکوپی نشان می‌دهد که سطوح ایمپلنت ماشینکاری شده حاوی علامت‌های سطحی ابزارهایی هستند که برای توسعه آنها به کار می‌روند. ایجاد کردن عیوب سطحی روی ایمپلنت دندان روشی است که در آن استخوان می‌تواند با فلز در هم تنیده شود. نقطه ضعف شکل ایمپلنت‌های ماشینکاری شده این است که سلول‌های استخوان ساز تمایل دارند در امتداد شیارهای سطحی تکثیر شوند؛ این روش به زمان بیشتری برای نقاهت نیاز دارد، اما به روشی که توسط برونمارک توضیح داده شده و شامل زمان بهبودی سه تا شش ماه قبل از بارگیری است، پایبند می‌باشد. این ایمپلنتها زمانی که در مناطقی با استخوان سالم استفاده می‌شوند، نتایج طولانی مدت خوبی را در عرصه بالینی نشان می‌دهند که امکان انجام یک فرآیند دو مرحله‌ای را فراهم می‌کند.
ایمپلنت دندان با سطح اچ
ایمپلنت دندان با سطح اچ شده طبقه بندی دیگری از درمان‌های سطحی است. اچ کردن با اسیدهای قوی مانند مخلوطی از اسید کلریدریک و اسید سولفوریک یک راه جایگزین برای زبر کردن ایمپلنت‌های ساخته شده از تیتانیوم است. فرآیند اچینگ تیتانیوم امکان از بین بردن لایه اکسید و همچنین بخش‌‌هایی از مواد زیرین ایمپلنت را فراهم می‌کند. فرآیند درمان با اسید، زبری برابر، سطح فعال و چسبندگی بهتر را فراهم می‌کند. سطح اسیدی اچ شده، حفظ سلول‌های استخوان ساز را ممکن و مکانیسمی را برای آن ها فراهم می‌کند تا به سطح ایمپلنت راه پیدا کنند. این روش، امکان زنده ماندن و چسبندگی سلولی را بهبود می‌بخشد. اسید اچ شده، سطح ایمپلنت را زبر و لکه‌های ریزی روی سطح تیتانیوم ایجاد می‌کند. با توجه به مطالعات انجام شده مشخص شد که اچینگ اسیدی (برای شالیان طولانی) باعث بهبود انسجام استخوانی می‌شود. علاوه بر این، روشی وجود دارد که در آن ایمپلنت‌های تیتانیوم در ترکیبی از اسید هیدروکلریک غلیظ و اسید سولفوریک خیسانده می‌شوند. این روش به سلول‌های استخوان‌ساز اجازه می‌دهد تا به هم بچسبند که منجر به تشکیل استخوان در بالای ایمپلنت می‌شود. روش های کاشت دندان می تواند اطلاعات بیشتری را در اختیار شما قرار بدهد.
پوشش‌های هیدروکسی آپاتیت و پوشش‌های تیتانیوم پلاسما
هیدروکسی آپاتیت (HA) ماده ای است که پتانسیل ایجاد یک پیوند قوی بین استخوان و ایمپلنت دندان را دارد و ممکن است یک اتصال مستقیم و قوی بین ایمپلنت و بافت استخوان ایجاد کند. پوشش هیدروکسی آپاتیت لایه ای از کلسیم و فسفات روی ایمپلنت است. هیدروکسی آپاتیت به روش‌های مختلفی بر روی فلزات اعمال می شود.
اسپری پلاسما به ایمپلنت اجازه می‌دهد تا ضخامت پوششی تقریباً 40-50 میکرومتر داشته باشد. این فرآیند شامل تزریق فرم‌های پودری تیتانیوم به مشعل پلاسما در دماهای بالا است. این ذرات متعاقباً متراکم شده و روی سطح ایمپلنت با هم ترکیب می‌شوند. تیتانیوم فسفاته، تولید TGF-β1 را در 8 روز افزایش داده و حتی در غیاب محیط کانی ساز، باعث کانی سازی شد. سطوح پوشش داده شده با نانو هیدروکسی آپاتیت در ناحیه ترانس مخاطی، اخیرا مورد مطالعه قرار گرفته اند و تصور می‌شود که به اندازه سطوح تیتانیوم خالص سازگار هستند. البته نگرانی عمده ای که در مورد پوشش‌های پلاسما وجود دارد این است که هیدروکسی آپاتیت ممکن است دچار تحلیل و تخریب بیشتر و در نهایت باعث شل شدن ذرات تیتانیوم شود.
تاریخچه ایمپلنت دندان در ایران
در ادامه مقاله تاریخچه ایمپلنت دندان در ایران و جهان، به نحوه ورود ایمپلنت دندان اشاره خواهیم کرد. بنیاد جانبازان، گروهی از دندانپزشکان حرفه ای را برای مراقبت و درمان جانبازان پس از جنگ (در سال 1368) استخدام کرد.
از سوی دیگر تعدادی از جانبازانی که برای مداوا به آلمان اعزام شده بودند با ایمپلنت دندان درمان شدند. متخصصان ایرانی تصمیم گرفتند از درمانگران اروپایی که در زمینه درمان ایمپلنت پیشرو بودند دعوت کنند تا به صورت گسترده این درمان در کشور رواج پیدا کند. از این رو کارشناسانی مانند پروفسور Tessie of Afrans، دکتر Tollanse از فرانسه، دکتر Pederson از دانمارک، دکتر Karring از دانمارک، دکتر Molvaies از بلژیک، دکتر زاهدی از بلژیک و دکتر Lemann از سوئیس به ایران آمدند تا این تصمیم محقق شود.
کاشت اولین ایمپلنت دندان در ایران
در سال‌های 1369 تا 1372 اولین ایمپلنت‌های دندانی با همکاری گروه ایرانی شامل پاک نژاد و دکتر اکبر فاضل، دکتر اصغر میرعمادی، دکتر امیررضا رکن، دکتر حمید محمود هاشمی، دکتر سید حسین صالحی منفرد، دکتر عباس مژگان، کاشته شدند. پس از سال 1372 تمام امور مرتبط با دندانپزشکی جانبازان توسط متخصصان داخل کشور انجام شد.
کاشت ایمپلنت دندان در مطب های ایرانی
در سال 1370 و 1371 دو پریودنتیست برجسته کشور به نام‌های دکتر عطری زاده و دکتر گل نراقی در مطب های خود، نسب به کاشت ایمپلنت دندان برای بیمارانی که دندان های خود را از دست داده بودند، اقدام کردند.
آغاز به کار بخش ایمپلنت‌های دندانی دانشکده دندانپزشکی تهران
در سال 1371 بخش ایمپلنت‌های دندانی دانشکده دندانپزشکی تهران به مدیریت دکتر ابوالحسن مسگرزاده و با دکتر غلامرضا غزنوی، دکتر محمدحسن شاهرودی، دکتر حسن بهناز، دکتر اکبر خوشخونژاد و دکتر اسماعیل یزدی آغاز به کار کرد. این بخش در سال 1376 فعالیت‌های بهداشتی انجام داد اما پس از آن فعالیت‌های آموزشی نیز به مرور زمان به آن اضافه شد.
آموزش ایمپلنت دندان در ایران
آموزش ایمپلنت دندان در سال 1378 رسما وارد برنامه درسی تخصصی پریودنتولوژی، جراحی دهان، فک و صورت و پروتز شد و اولین فلوشیپ ایمپلنت دندان در سال 1386 آغاز شد.
در نهایت، استفاده از ایمپلنت‌های دندانی به منظور جایگزینی دندان‌های افتاده در ایران، جزو تازه‌ترین روش‌ها و فناوری‌های پزشکی در حوزه دندانپزشکی است. ایمپلنت‌های دندانی به عنوان یک جایگزین مطمئن و طبیعی برای دندان‌های اصلی شناخته می‌شوند و در طی سالیان اخیر در کشور بسیار محبوب شده‌اند. اما تاریخچه ایمپلنت دندان در ایران به سال‌های اخیر برمی‌گردد. با پیشرفت فناوری و رشد صنعت دندانپزشکی در ایران، استفاده از ایمپلنت‌های دندانی گسترش یافت. پیشرفت و گستردگی درمان ایمپلنت دندان در ایران به دلیل سابقه کوتاه خود، بسیار شگفت انگیز است. امروزه درمان و آموزش های مرتبط با ایمپلنت دندان با متخصصان در تمام کشور انجام می‌شود و افراد برای بهره بردن از این نوع درمان، می توانند به مراکز مطمئن مانند مرکز تخصصی ایمپلنت دندان آمیتیس در تهران مراجعه کنند.
